Οι γυναίκες στη Ζαπατιστική εξέγερση

Αφορμή για αυτή την εκδήλωση στάθηκε το παράδειγμα των γυναικών της κοινωνίας των Τσιάπας για να μας θυμίσει ότι κάπου μακριά στην άλλη άκρη αυτού του πλανήτη υπάρχουν άνθρωποι, υπάρχουν γυναίκες που δε διστάζουν να διεκδικήσουν όλα αυτά που εμείς θεωρούμε δεδομένα και αδιαμφισβήτητα.

Κάθε επανάσταση πρέπει να κρίνεται βάσει της κατάστασης που επικρατούσε πριν από αυτήν. Θα ήταν άδικο λοιπόν να αξιολογήσουμε την επανάσταση των Ζαπατίστας και πιο συγκεκριμένα τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και την επανάσταση των κοινοτήτων της Τσιάπας βάσει των δικών μας κατοχυρωμένων ελευθεριών. Βασικός παράγοντας στην εκδήλωση και γενίκευση της σύγκρουσης αποτέλεσε η υποτιμημένη και καταπιεσμένη ιθαγενής γυναίκα. Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι παράλληλα με την εξέγερση για την αυτονομία των Ζαπατιστικών κοινοτήτων αναπτύσσεται και ένα κίνημα για την απελευθέρωση της γυναίκας και την προσπάθεια κατοχύρωσης βασικών θεμελιακών δικαιωμάτων, τα οποία στην τότε ανδροκρατούμενη κοινωνία του Μεξικό φάνταζαν τουλάχιστον αστεία. Δικαιώματα όπως αυτό της μόρφωσης, το δικαίωμα στο ίδιο τους το σώμα, την επιλογή του ερωτικού τους συντρόφου, το σεβασμό και τη δυνατότητα συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων.

Αν χρόνο πριν το ξέσπασμα του πολέμου, τον Μάρτιο του 1993, διακηρύσσεται ο γυναικείος επαναστατικός νόμος, ο οποίος ήταν αποτέλεσμα συλλογικής αυτοοργάνωσης πολλών γυναικών από τις κοινότητες. Οι διεκδικήσεις αυτές εντάσσονται στη διάχυτη τάση αμφισβήτησης όλων των καταπιεστικών δυνάμεων και σε μία έντονη αφύπνιση της συνείδησης των ανθρώπων προκειμένου να εξεγερθούν και να πολεμήσουν για την ατομική τους αξιοπρέπεια. Ο νόμος έγινε δεκτός  από την κοινότητα, όχι βέβαια χωρίς αντιδράσεις. Η πλειοψηφία των ανδρών χλεύασε τις διεκδικήσεις των γυναικών τους, όμως κατάλαβαν αυθωρεί ότι η συνδρομή τους ήταν απαραίτητη στην επερχόμενη εξέγερση η οποία πραγματοποιήθηκε υπό το πρίσμα ακριβώς της απελευθέρωσης της ιθαγενής γυναίκας. Αρωγός, λοιπόν, στην εκδήλωση της εξέγερσης ήταν η γυναίκα και η συνειδητοποίηση των δικαιωμάτων της, ακριβώς γιατί η απελευθέρωση του ανθρώπου και η εξέγερση εναντίον όλων αυτών που τον συνθλίβουν περνά και μέσα από την απελευθέρωση της γυναίκας χωρίς την οποία οποιαδήποτε επανάσταση είναι καταδικασμένη σε αποτυχία.

Φυσικά τίποτα από τα παραπάνω δε θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί εάν ο ίδιος ο ζαπατισμός, ως κίνημα, δεν προωθούσε την ιδέα της ισότητας. Η επανάσταση των Ζαπατίστας γέννησε τη συνείδηση της ισότητας ανάμεσα στο διαφορετικό και στους διαφορετικούς, υποστήριξε το σεβασμό για κάθε μορφή σκέψης και την αρμονία όχι μόνο ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες αλλά και ανάμεσα σε κοινότητες και έθνη, προχωρώντας πέρα από το πρόταγμα στην εφαρμογή όλων όσων προτείνει.

Κάτω από αυτό το πρίσμα, οι περιθωριοποιημένες αυτές γυναίκες, στην πλειοψηφία τους αγράμματες, βρήκαν το θάρρος να τοποθετηθούν από την αρχή της εξέγερσης σχετικά με τα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά και ανθρώπινα δικαιώματά τους. Είναι οι διεκδικήσεις πάνω στις οποίες οι γυναίκες ινδιάνες οικοδόμησαν το δικό τους όραμα για την ισότητα απέναντι στους συντρόφους τους, κατανοώντας ότι ο αγώνας για τη διεκδίκηση μίας κοινωνίας ισότητας περνάει μέσα από το σεβασμό απέναντι στη γυναίκα υπερβαίνοντας τα όρια του φύλο και μετατρέποντας τον σε υποχρέωση της κοινότητας στα πλαίσια της συλλογικότητας. Στον αγώνα για την αυτονομία, όπου διακυβεύεται η ίδια η ύπαρξη και η επιβίωση της κοινότητας η λέξη «γυναίκα» γράφεται μέσα στο πλαίσιο της λέξης «κοινότητα». Οι γυναίκες οι πιο φτωχές, οι τσικάνος, οι νέγρες, οι διωγμένες μετατρέπονται έτσι σε διαβιβάστριες της γνώσης που έχει προέλθει από αιώνες συσσωρευμένης καταπίεσης. Δεν πολεμάνε μόνο για τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά και για το δικαίωμα στην ίδια τη ζωή.

Σήμερα, 12 χρόνια μετά τις διακηρύξεις του γυναικείου επαναστατικού νόμου και την εκδήλωση της εξέγερσης βλέπουμε ότι οι περισσότερες από αυτές τις διεκδικήσεις έγιναν πράξη. Η συμμετοχή των γυναικών σε όλα τα επίπεδα δραστηριότητας, μέσα και έξω από την κοινότητα (EZLN) είναι θεμελιακή. Τις έχουμε δει να συμμετέχουν σε διαλόγους για την ειρήνη, σε διεθνείς συναντήσεις, σε ενημερώσεις δημοσιογράφων, σε ιθαγενικά συμβούλια, σε κινητοποιήσεις και σε πορείες σε όλο το Μεξικό και σε διάφορες χώρες, ενώ τις έχουμε ακούσει να στέλνουν μηνύματα πνοής στις καταπιεσμένες γυναίκες της χώρας τους και ολόκληρου του κόσμου.

Το μήνυμα των ζαπατιστικών κοινοτήτων, ανεξαρτήτως φύλου, χρώματος και εθνότητας είναι ένα μήνυμα οργής και αντίστασης ενάντια σε οτιδήποτε γονατίζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Όλοι μαζί νέοι, γέροι, γυναίκες, παιδιά αγωνίζονται ενάντια στην εξουσία και τον φιλελευθερισμό, ενώ παράλληλα οικοδομούν μία κοινότητα ισότητας και δικαιοσύνης.